‘အမ်ဳိးသားျပန္လည္ သင့္ျမတ္ေရး၊ ဒီမိုကေရစီေရး ေနာက္ျပန္သြားမယ္ ဆိုရင္ ကြၽန္ေတာ္တို႔ စာနယ္ဇင္းေလာကလည္း ဘယ္ေတာ့မွ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္လာမွာ မဟုတ္ဘူး’၊ ေဒါက္တာ သန္းထြဋ္ေအာင္ အား RFA သတင္းဌာနမွ ေတြ႔ဆံုေမးျမန္းျခင္း

ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ လက္ရိွျဖစ္ေပၚေနေသာ သတင္းမီဒီယာမ်ား၏ လြတ္လပ္ခြင့္ အေနအထား အပါအ၀င္ အနာဂတ္ ျမန္မာစာနယ္ဇင္း ေလာကဖြံ႔ၿဖိဳးမႈ အေနအထားမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ Eleven Media Group ၏

CEO ေဒါက္တာ သန္းထြဋ္ေအာင္အား RFA သတင္းဌာနမွ ကိုေက်ာ္ေက်ာ္ေအာင္ က ေတြ႔ဆံုေမးျမန္း၍ မတ္လ ၂၂ ရက္ေန႔က ထုတ္လႊင့္ခဲ့သည္မ်ားကို ျပန္လည္ေဖာ္ျပအပ္ပါသည္ .  .  .

ေမး - ဒီကေန႔ ျမန္မာႏိုင္ငံ အတြင္းမွာ ျဖစ္ေပၚေနတဲ့ သတင္းမီဒီယာေတြရဲ႕လြတ္လပ္ခြင့္ အေနအထားကို ဦးသန္းထြဋ္ေအာင္ အေနနဲ႔ ဘယ္လိုမ်ားျခံဳၿပီး သံုးသပ္လို႔ ရပါသလဲခင္ဗ်ာ။

ေျဖ - မႏွစ္ကထက္ စာရင္ေတာ့ ကြၽန္ေတာ္တို႔ လက္ရွိအေျခအေနဟာ ေက်နပ္စရာ ေကာင္းတယ္လို႔ ယူဆရေပမယ့္ ႏုိင္ငံတကာ အဆင့္အတန္းနဲ႔ဆိုရင္ ကြၽန္ေတာ္တို႔က အေ၀းႀကီးေနာက္မွာ က်န္ခဲ့ပါတယ္။

ေမး - လြတ္လပ္ခြင့္ အေနအထားကို တိုင္းတာတဲ့အခါမွာ ဘယ္လိုသတင္းမ်ဳိး ေရးလို႔ရတယ္။ ဘယ္ေလာက္ထိ လြတ္လပ္ခြင့္ေတြ ရွိလာတယ္ ဆိုတဲ့အေပၚမွာေရာ ဘယ္လိုမ်ားေျပာလို႔ရပါသလဲ။

ေျဖ  - ကြၽန္ေတာ္တို႔သာမန္သတင္းေတြ၊ ဥပမာအားျဖင့္ ႏုိင္ငံေရးသတင္းမွာ ႏိုင္ငံေရးစကား ဒီလိုေျပာတယ္။ ဒီေခါင္းေဆာင္က ဒီလုိေျပာတယ္ဆိုတဲ့ သတင္း ေတြမွာ အရင္ကဆိုရင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ေျပာတဲ့စကားေတြမွာ ဆင္ဆာ ျဖတ္တာေတြ ရွိတယ္။ ဒီအေျခအေနမွာေတာ့ ဒါမ်ဳိးေတြ မရွိေတာ့ေပမယ့္ တကယ့္  critical  ျဖစ္တဲ့ ေ၀ဖန္ခ်က္ေတြပါတဲ့ သတင္းမ်ဳိးေတြ၊ ေ၀ဖန္မႈေတြ ပါတဲ့ သတင္းမ်ဳိးေတြ ဆိုရင္ေတာ့ အခု ထက္ထိ ဆင္ဆာက ျဖဳတ္ခ်ေနတုန္းပါပဲ။

ေမး - ဒီကေန႔ဆိုရင္ ျပည္တြင္းမွာ ဂ်ာနယ္ ေတြ၊ မဂၢဇင္းေတြ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားေပါ့ေနာ္။ အေရအတြက္အားျဖင့္ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ရွိေနၿပီျဖစ္တာ ေတြ႔ရပါတယ္။ ဆိုေတာ့ ဒီဂ်ာနယ္၊ မဂၢဇင္းေတြရဲ႕ အရည္အေသြးကိုေရာ ဘယ္လိုမ်ား တိုင္းတာလို႔ ရႏုိင္ပါမလဲ . . .

ေျဖ - ၁၉၈၈-၈၉ ေလာက္က ကြၽန္ေတာ္တို႔ ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြ ျပန္ဖြဲ႔စည္းတာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ ဒီမိုကေရစီ ျဖစ္ေနပါၿပီ။ ႏုိင္ငံေရးပါတီေတြ ရာေက်ာ္ဖြဲ႔ေနပါၿပီလို႔ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီး ေစာေမာင္က ေျပာခဲ့တဲ့အေပၚမွာ ကြၽန္ေတာ္တို႔ ေတာ္ေတာ္စိတ္မေကာင္း ျဖစ္ရပါတယ္။ အခုလည္း ဒီအတိုင္းပါပဲ။ အေရအတြက္ေတြ အမ်ားႀကီးခြင့္ျပဳထားၿပီ။ တစ္ေန႔တစ္ေန႔ ဂ်ာနယ္ေတြ အေစာင္ေရ အမ်ားႀကီး ထြက္ေနပါၿပီ ဆိုတဲ့အေပၚမွာ ကြၽန္ေတာ္တို႔ အေနနဲ႔ အမ်ားႀကီး ေက်နပ္မႈရွိႏိုင္ပါ့မလား။

ေမး - အခုဆိုရင္ အစိုးရကမီဒီယာဥပေဒ တစ္ရပ္ကို ေရးဆြဲေနတယ္ေပါ့ ခင္ဗ်ာ။ ဒီဥပေဒ ဟာ မီဒီယာေတြကို ထိန္းခ်ဳပ္ဖို႔ မဟုတ္ဘဲ လြတ္လပ္ခြင့္ကို ပံ့ပိုးဖို႔အတြက္ ရည္ရြယ္ၿပီးေရးဆြဲတာ ျဖစ္တယ္လို႔ ျပန္ၾကားေရး ၀န္ႀကီးဌာနက ေျပာထားတာရွိပါတယ္။ အဲဒီအေပၚမွာ ဦးသန္းထြဋ္ေအာင္ အေနနဲ႔ေရာ ဒီဥပေဒဟာ မီဒီယာအေပၚ ပံ့ပိုးဖို႔ အမွန္တကယ္ ျဖစ္လာလိမ့္မယ္လို႔ ယံုၾကည္ပါသလားခင္ဗ်ာ . . .

ေျဖ - အခုဒီဥပေဒကို ျပ႒ာန္းၿပီး ထိန္းခ်ဳပ္ဖို႔မဟုတ္ဘူး ဆိုေပမယ့္လို႔ ေလာ ေလာဆယ္မွာ ကြၽန္ေတာ္တို႔ မီဒီယာ လြတ္လပ္ခြင့္ မရေသးဘူး။ ကြၽန္ေတာ္ တို႔ အခုထက္ထိပုဂၢလိက သတင္းစာ ဆိုတာမရွိေသးဘူး။ လြတ္လပ္တဲ့ ပုဂၢလိကအသံလႊင့္ဌာန၊ လြတ္လပ္တဲ့ ပုဂၢလိက ႐ုပ္ျမင္သံၾကားဌာန ဆိုတာလည္း မရွိေသးဘူး။ ဒီအေျခအေနမ်ိဳးမွာ ဒီဟာေတြအတြက္ကို ဥပေဒတစ္ရပ္ ျပ႒ာန္းေတာ့မယ္ ဆိုတာက ကြၽန္ေတာ္တို႔ ဒါေတြကို Practice မလုပ္ဘဲ ျပ႒ာန္းမယ္ဆိုတာ တကယ္ေတာ့ မျဖစ္သင့္ ဘူးလို႔ပဲ ကြၽန္ေတာ္ျမင္တယ္။

ေမး - ဒီဥပေဒေၾကာင့္ လြတ္လပ္မႈ ရွိလာလိမ့္မယ္လို႔ မယံုၾကည္ဘူးဆိုတဲ့ သေဘာလားခင္ဗ်ာ။

ေျဖ - ကြၽန္ေတာ္တို႔ အားလံုး၊ ကြၽန္ေတာ္တို႔ ကိုယ္တိုင္ပါ၀င္ ၀င္ေရာက္ေဆြးေႏြးၿပီးေတာ့ ဒီဥပေဒကို ၀င္ေရာက္ေဆြးေႏြး၊ ကြၽန္ေတာ္တို႔ ကိုယ္တုိင္ခ်ျပ၊ ကြၽန္ေတာ္တို႔ ကိုယ္တိုင္ အျပန္အလွန္ေပါ့။ ျပန္ၾကားေရး ၀န္ႀကီးဌာနရယ္၊ လႊတ္ေတာ္က ျပန္ၾကားေရးနဲ႔ဆုိင္တဲ့ ေကာ္မတီရယ္၊ လြတ္လပ္တဲ့ ဂ်ာနယ္လစ္အဖြဲ႔အစည္းေတြ သံုးပြင့္ဆုိင္ ေဆြးေႏြးၿပီးေတာ့မွ ဒီဥပေဒ ျပ႒ာန္းသင့္တယ္လို႔ ကြၽန္ေတာ္တို႔ျမင္တယ္။ မဟုတ္ဘဲနဲ႔ ဒီဥပေဒကို ျပန္ၾကားေရး၀န္ႀကီးဌာနက ေရးဆြဲၿပီး လႊတ္ေတာ္ က အတည္ျပဳလိုက္မယ္ဆိုရင္ ဒီဥပေဒက ကြၽန္ေတာ္ထင္တယ္။ မွ်တတဲ့ ဥပေဒေတာ့ မျဖစ္ႏုိင္ဘူးလို႔ ကြၽန္ေတာ္ထင္တယ္။

ေမး - ဒီဥပေဒကို ထုတ္ေ၀ၿပီးေနာက္မွာ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ လြတ္လပ္တဲ့ ေန႔စဥ္ထုတ္ သတင္းစာေတြ ထုတ္ေ၀ခြင့္ရလိမ့္မယ္လို႔ အစိုးရကေျပာေနတာ လည္းရွိပါတယ္။ ဒီဥပေဒေၾကာင့္မို႔ေရာ လြတ္လပ္တဲ့ သတင္းစာေတြ ထြက္လာလိမ့္မယ္လို႔ေရာ ထင္ပါသလားခင္ဗ်ာ . . .

ေျဖ - တကယ္ေတာ့ ၁၉၆၂ ပံုႏွိပ္ ထုတ္ေ၀ေရး ဥပေဒအရပဲ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာသတင္းစာေတြ ထုတ္ေ၀ခဲ့တာပါ။ ၁၉၆၂ နဲ႔ ၆၈ ၾကားမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ပုဂၢလိကသတင္းစာေတြ အမ်ားႀကီးရွိခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီၾကား ထဲမွာပဲ ၆၂ ဥပေဒအရ ပုဂၢလိကသတင္း စာေတြထုတ္ေ၀ခဲ့တာပဲ။ အခုလည္း ၆၂ ဥပေဒနဲ႔လည္း ကြၽန္ေတာ္တို႔ဆီမွာ ပုဂၢလိက သတင္းစာေတြ စမ္းသပ္ထုတ္ေ၀ခြင့္ေပး လို႔ရေနၿပီပဲ။ ဒီအေျခအေနမ်ိဳးေတြေတာင္မွ ထုတ္ေ၀ခြင့္မေပးဘဲနဲ႔။ ေနာက္ ၿပီး ကြၽန္ေတာ္တို႔ ဒီဥပေဒ ပါပါ၊ မပါပါ လြတ္လပ္တဲ့ ပုဂၢလိက အသံလႊင့္ဌာနေတြ၊ လြတ္လပ္တဲ့ ပုဂၢလိက ႐ုပ္ျမင္သံၾကားဌာန ေတြ စမ္းသပ္ေပးလို႔ရေနၿပီပဲ။ ဒီအေျခ အေနမ်ဳိးေတြကို မဖန္တီးဘဲနဲ႔ အစိုးရက မီဒီယာေတြအားလံုးကို သတင္းစာတို႔၊ အသံလႊင့္ဌာနတို႔ ဒီအေျခအေနမွာ ဒါေတြ ခ်ဳပ္ကိုင္ထားတယ္ဆိုေတာ့ ကြၽန္ေတာ္တို႔ အေနနဲ႔ ဒီေမးခြန္းကို ဘယ္လိုလုပ္ေျဖရမလဲ။

ေမး - တကယ္လို႔မ်ားေပါ့ဗ်ာ။ လြတ္လပ္တဲ့ သတင္းမီဒီယာေတြ ထုတ္ေ၀ခြင့္ျပဳလိုက္ၿပီ။ ေန႔စဥ္ထုတ္သတင္းစာေတြ ထုတ္ေ၀ခြင့္ျပဳလုိက္ ၿပီဆိုရင္ ပုဂၢလိက သတင္းမီဒီယာေတြ ဘက္ကေရာ အဆင္သင့္ျဖစ္ၾကၿပီလားခင္ဗ်ာ။ ပုဂၢလိက သတင္းစာ ဘယ္ႏွစ္ေစာင္ေလာက္မ်ား ထြက္လာႏုိင္တဲ့ အေျခအေနရွိပါသလဲ . . .

ေျဖ - စက္ပိုင္းဆိုင္ရာ Ready ျဖစ္ေနတာ ကေတာ့ ျမန္မာတိုင္းမ္နဲ႔ ကြၽန္ေတာ္တို႔ Eleven ပဲရွိတယ္။ ဒါေပမယ့္ Human Resources ပိုင္းမွာ အဆင္သင့္ျဖစ္ေနတာကေတာ့ အနည္းဆံုး ၁၀ ခုေလာက္ ရွိပါတယ္။

ေမး - အခုျမန္မာႏိုင္ငံ စာနယ္ဇင္းေလာက စာေပလြတ္လပ္ခြင့္ အပါအ၀င္ သတင္းမီဒီယာေတြ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္လာဖို႔ ဆိုရင္ အစိုးရအေနနဲ႔ျဖစ္ေစ၊ ပုဂၢလိကအေနနဲ႔ ျဖစ္ေစ ဘာေတြမ်ား အေလးထားၿပီး ေဆာင္ရြက္သင့္တယ္လို႔ ထင္ပါသလဲ။

ေျဖ - အခု ကြၽန္ေတာ္တို႔က ႏွစ္ေပါင္း ငါးဆယ္လံုးလံုး အမွန္အတုိင္းေျပာရရင္ Autocracy  အာဏာရွင္စနစ္ေအာက္မွာ ေနခဲ့ရတာ။ အဲေတာ့ ဒီမိုကေရစီဆုိတာ အခုမွစသြားရမယ့္ အေျခအေန။ အဲေတာ့ ဒီကြၽန္ေတာ္တို႔ရဲ႕ Atmosphere ဟာ ဒီ ဒီမိုကေရစီစနစ္၊ ဒါမွမဟုတ္ ဒီ ဒီမိုကေရစီစနစ္ကို အေထာက္အကူျပဳတဲ့ လြတ္လပ္တဲ့ သတင္းမီဒီယာ အတြက္ဆိုရင္ အင္မတန္မွ Hostile ျဖစ္တယ္။ ရန္လိုတဲ့၀န္းက်င္ ရွိေနတယ္။ ဒီ၀န္းက်င္ကို ကြၽန္ေတာ္တို႔အေနနဲ႔ မီဒီယာနဲ႔ တကယ့္ကို Familiar  ျဖစ္တဲ့ ပတ္၀န္းက်င္ျဖစ္ေအာင္ ေျပာင္းပစ္ဖို႔ လိုတယ္။ အခုပဲၾကည့္။ လြတ္လပ္မႈဆိုတာ ကြၽန္ေတာ္တို႔ ဘာမွမေျပာေသးဘူး။ မလိုလားအပ္တဲ့ တရားစြဲမႈေတြ လာေနၿပီ။ ဒီတရားစြဲတာကိုေၾကာက္လို႔ ေျပာတာ မဟုတ္ပါဘူး။ တကယ္ေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ Rule of Law က တကယ္ရွိသင့္ပါတယ္။ ကြၽန္ေတာ္တို႔ Rule of Law  တကယ္မရွိဘဲနဲ႔ တကယ္ တရားစြဲတာေတြ အားလံုးကို ကြၽန္ေတာ္တို႔က မလိုလားအပ္ဘဲနဲ႔ အ႐ံႈးေပးေနရမယ္ဆိုရင္ အခုအခ်ိန္ထိပဲ ဒီတရားစြဲတာေတြဟာ ဘာမွေတာင္ မျဖစ္ေသးဘူးဆိုရင္ ဒီအေျခအေနက ကြၽန္ေတာ္တို႔အတြက္ အမွန္တကယ္ကို ရန္လိုတဲ့ ပတ္၀န္းက်င္။ ဒီ၀န္းက်င္မ်ဳိးကို အစိုးရအေနနဲ႔ ေျပာင္းလဲေပးရမယ္။ အထူးသျဖင့္ သူတို႔အစိုးရအဖြဲ႔ေတြအ ေနနဲ႔ ကြၽန္ေတာ္တို႔ သတင္းမီဒီယာ ေတြရဲ႕လြတ္လပ္ခြင့္နဲ႔အတူ၊ တာ၀န္ယူမႈနဲ႔အတူ၊ ကြၽန္ေတာ္တို႔ရဲ႕ ဘယ္လိုအလုပ္မ်ဳိးေတြ လုပ္ေနတယ္ဆိုတာကို သူတို႔အစိုးရဌာနေတြ၊ လႊတ္ေတာ္ ေတြမွာ သူတို႔ကိုယ္သူတို႔ ျပန္ၿပီးေတာ့ သင္တန္းေပးဖို႔၊ ဒါမွမဟုတ္ ရွင္းလင္းဖို႔လုိအပ္မယ္လို႔ ထင္တယ္။

ေမး - လာမယ့္ႏွစ္ အနည္းငယ္ အတြင္းမွာေပါ့ ခင္ဗ်ာ။ လာမယ့္ ႏွစ္ႏွစ္ သံုးႏွစ္အတြင္းမွာ လက္ရွိသြားေနတဲ့ အေျခအေနအရ ျမန္မာ ႏိုင္ငံရဲ႕စာနယ္ဇင္းေလာက ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္မႈ အေနအထားေတြ၊ အလားအလာေတြ ဘယ္လို မ်ားရွိလာလိမ့္မယ္လို႔ မွန္းဆပါသလဲခင္ဗ်ာ။

ေျဖ - ျမန္မာႏုိင္ငံ စာနယ္ဇင္းေလာက အေျခအေနဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံေရးအေပၚ မွာလည္း အမ်ားႀကီးမူတည္ေနပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံအေရးဟာ ေရွ႕ဆက္သြားမလား၊ အမ်ိဳးသား ျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးနဲ႔ အတူ ဒီမိုကေရစီအေရးဟာ ေရွ႕ဆက္သြားမလား။ သြားမယ္ဆိုရင္ ျမန္မာစာနယ္ဇင္း ေလာကကလည္း ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္လာမွာပါ။ အကယ္၍ အမ်ဳိးသား ျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရး၊ ဒီမိုကေရစီေရး ေနာက္ျပန္သြားမယ္ဆိုရင္ ကြၽန္ေတာ္တို႔ စာနယ္ဇင္းေလာကလည္း ဘယ္ေတာ့မွ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္လာမွာ မဟုတ္ဘူး။

EMG